Za vreme vedrih dana odozgo se vidi svaki pokret, ali kad oblaci zasene bistru vodu reke Mileševe i kanjon kojim ona hita, nestane u njima i tvrđava Mileševac i moćna stena iz koje je izrasla. Ponesu oblaci drevnu tvrđavu u neko drugo vreme, a onda je opet sa bistrim nebom vrate da gordo čuva dolinu Lima i svo blago u njoj. Sve ova drevna tvrđava vekovima iz visina nadgleda, i ljude u polju, i ribe u reci, i ptice u letu. I verno čuva: i Svetog Savu, i manastir Mileševo,i Belog anđela i portrete naših vladara…Ali srednjovekovnu tvrđavu Mileševac, na 7 kilometara od Prijepolja, nema ko da sačuva.
Srednjovekovni graditelji su je sagradili, pretpostavlja se početkom 13. veka, na steni koja je toliko divlja i nepristupačna da se postavlja pitanje kako su se uopšte do nje popeli. Teško je i danas, strmim planinskim stazama popeti se do vrha, ali je korisno jer tokom uspona čovek shvati složenost izgradnje. Zbog toga ne izlazi iz glave pitanje kako su donosili materijal za gradnju, i kako su svakodnevno živeli gore, na oblaku.
Arheološki nalazi iz osamdesetih godina kazuju da su zidovi i kule izgrađeni od lomljenog i tesanog kamena koji je spajan krečnim malterom. Dakle, kamen je dopreman na vrh brda i gore lomljen. Na samom vrhu je dominirala citadela sa dve kvadratne kule spojene bedemom. Ispod citadele, na nižem nivou utvrđenje je imalo još jednu kvadratnu kulu, a još dve kule kao osmatračnice gledale su u pravcu manastira Mileševo.
Smatra se da je utvrđenje Mileševac sagrađeno baš da bi čuvalo od neprijatelja obližnju Mileševu, gde su čuvane mošti Svetog Save.(Turci će ih kasnije oteti i spaliti na Vračaru 1594. godine. Deo ruke je sačuvan i čuvan vekovima u manastiru Svete Trojice kod Pljevalja da bi 2021. godine kada se proslavljalo 800 godina postojanja manastira Mileševe šaka Svetog Save vraćena u Mileševo i položena u novi kivot.) Branila je tvrđava i karavanski put Dubrovnik-Orijent koji je tuda prolazio, kao i Mileševski trg gde se trgovalo.
Manastir Mileševa, zadužbina kralja Vladislava, sina Stefana Prvovenčanog, čuva na svojim zidovima najlepše freske srpskog slikarstva, dajući nam i likove naših vladara. Tu su portreti kralja Vladislava, Simeona (Stefana Nemanje), Svetog Save, Stefana Prvovenčanog i kralja Radoslava… Milošću vremena očuvane su freske među kojima i najpoznatija Beli Anđeo, koja je proglašena za najlepšu fresku na svetu.
Nedovoljno arheološki ispitana, tvrđava krije i tajnu svog „rođenja“. Istoričari navode dve mogučnosti kada je možda nastala: po jednoj je to pre 1228. godine, još za vreme Stefana Prvovenčanog, rođenog brata Svetog Save, po drugima se tvrđava gradila u vreme kada je Vladislav postao kralj, 1234. godine.
Tokom svog zlatnog doba tvrđava će biti svedok krunisanja Tvrtka Kotromanića za kralja Bosne i Srbije u Mileševi 1377. godine. U Mileševi će i Stefan Vukčić Kosača 1446. godine dodati svojoj tituli „ herceg od Svetog Save“.
Turci će je zauzeti 1465. godine, i od tada će se zvati Hisardžik, što na turskom znači tvrđava. Naziv će ostati sve do danas u imenu sela u podnožju, čija džamija, inače, čuva najstariji kuran na Balkanu, za koji je Narodna biblioteka ustanovila da je star 400 godina i izuzetno lepog stila.
Od kada su tvrđavu napustili Turci, više nikome nije služila. Kraj nje su prolazili tek planinari i vernici koji su išli u Savinu pećinu na izvor, za koji se veruje da donosi isceljenje. Ali voda se, kažu, na izvoru ukazuje samo onima koji nisu grešni, dok pred grešnicima i zlim ljudima prestaje da teče.
Tek, tvrđava je propadala polako, odnoseći u nepovrat svake godine po sloj kamena i nestajući polako pred očima Prijepoljaca.
Vekovima je čuvala jedan od najznačajnijih manastira u Srbiji i sve ono što je manastir Mileševo predstavljalo. Sada je zaboravljena, ranjena i pusta. Red je da joj se domovina oduži.
Dijana Dimiitrovska
bašta biljke breza bubrezi crkva cvet dijabetes energija fitoterapeut hrana istorija jetra karcinom knez lazar kopriva koren kosa kozmetika koža krv lek lečenje manastir med more muzika nemanjići otrov pluća rak reuma sloveni srbija srce srednjovekovna srbija travar tvrđava ulje vino voda voće zdravlje zglobovi čaj želudac
