Časlav Klonimirović je iskoristio priliku koja mu se ukazala. U tom trenutku, Srbija između dve vatre – bugarske i vizantijske – bila je gotovo opustela kada je umro bugarski car Simeon 927.godine i iznenada otvorio vrata spasa za Časlava, sina Klonimirovog, koji je će bit poslednji poznati srpski vladar iz prenemanjićkog perioda.
Budući da je bio bugarski štićenik, gde je živeo kao izgnanik, on beži iz Bugarske i vraća se u Srbiju gde vidi šansu da obnovi srpsku državu. U Srbiji koju su opustošili Bugari, on nekako, uz pomoć malog broja pristalica, uspeva da zavlada ali je morao da se prikloni jačem, pa se odlučuje da prizna vrhovnu vlast vizantijskog cara. Čuvši za promenjene okolnosti u svojoj domovini, raseljeni stanovnici Srbije vraćali su se iz Bugarske, Hrvatske i susednih zemalja gde su bili izbegli.
Nekada bugarski štićenik, sada vizantijski, Časlav, sin Klonimirov, diže opustošenu državu na noge. U njegovo doba granice države išle su na zapadu do Hrvatske, na severu do reke Save, na istoku je granica bila oko Rasa. Sve između pripadalo je njegovoj državi, Bosna, ograničena tada na dolinu istoimene reke, Nevesinje, Gacko i Onogošt ( Nikšić) – uglavnom ogromna teritorija država.
U to vreme, Srbi su živeli u naseljima koja su pravili u nižim predelima, u blizini reka ili jezera. Njihove kuće su četvorougaone osnove, od drveta ukopane u zemlju, opletene prućem i oblepljene zemljom, sa zemljanim, nabijenim podom. Koristili su jednostavne, zemljane peći. Ubrzo će češće graditi brvnare i više koristiti drvenu građu.
Prenemnjićko stanovništvo se bavilo pretežno zemljoradnjom, koristeći alatke: ašov, motiku, ralo, srp, kosu, ali i drvene vile, grabulje, lopate. Pametno su čuvali proso koje je bilo osnovna hrana, žito, i drugu zrnastu hranu, gradeći brižljivo dobro izolovane žitne jame u kojima jeu dugo mogla da opstane zrnasta hrana zbog koje je svaka kuća imala manji kameni žrvanj.
Gajili su: svinje, goveda, konje, živinu. Ribolov je bio rasprostranjen, a lovili su i divlje svinje i jelene. Pčelarstvo je, takođe, spadalo u tradiciju.
Najraniji majstori kod Srba u 10.veku, u vreme Časlava i pre njega, su bili grnčari i kovači, a zatim i zlatari.
Srpska država u 10. veku imala je neslobodne ljudi. Te ljude koji su bili vlasništvo svojih gospodara nazivali su otroka( otroci). Bili su to mahom zarobljenici prema kojima se često blago postupalo. Srbi su zarobljenike oslobađali i primali ih u svoju sredinu, da žive i rade na njihovoj zemlji. Naseljavanje otruka na gospodarevoj zemlji i iskorišćavanje njihovog rada bio je najčešći oblik formiranja vlastelinstva.
Sve ove pojedinosti ostale su zabeležene u pisanim dokumentima njegovog savremenika Konstantina Porfirogenita ( 913-959), inače vizantijskog cara, a sam kraj Časlavljeve vladavine zapisan je u Barskom rodoslovu (poznatom kao Letopis popa Dukljanina) iz druge polovine XII veka. Tu se navodi da je u Bosni, koja je bila sastavni deo srpske države, provalio mađarski knez Kiz, pljačkajući i pustošeći zemlju.
Časlav mu se suprostavio i teško ga porazio, kada je mađarski vojskovođa izgubio i život. Mađari pokreću novi pohod, borba se odvija u Sremu, ravnicama južno od Save. U iznenadnom noćnom napadu, Časlav je sa nekim svojim rođacima zarobljen i po nagovoru udovice ranije poginulog mađarskog vojskovođe – udavljen u Savi.
Tako je skončao vladar iz najstarije srpske dinastije Vlastimirovića koja je dovela Srbe na Balkan.
Nebojša Đorđević
autorka bašta biljke breza bubrezi crkva cvet dijabetes dijana dimitrovska energija fitoterapeut hrana istorija jetra karcinom knez lazar knjiga kosa kozmetika koža krv lek lečenje manastir med muzika nebojša đorđević i dijana dimitrovska nemanjići otrov pluća rak reuma sloveni srbija srce srednjovekovna srbija sve srpske vladarke svi srpski vladari travar tvrđava vino voda zdravlje čaj želudac
