Nemanjićki manastir Lesnovo, kod Kratova u Makedoniji, čuva najlepše freske srpskog srednjovekovnog slikarstva. Među njima i jedinstveni prikaz zodijačkih znakova. U manastiru koji je na temelju stare vizantijske crkve podigao velikaš cara Dušana, Jovan Oliver, smelo su prikazani zodijački znaci, što je za pravoslavne manastire apsolutna retkost.
Zografi manastira, a zna se da ih je bilo četvorica, odlučili su da naslikaju apstraktne pojmove kao što je Početna pohvala 148. psalma koja prikazuje gospodu na nebesima koja hvali “sunce, mesec i sve zvezde sjajne”. Neobična freska predstavlja u centru Hrista kao vladara kosmosa, dok su oko njega naslikane personifikacije nebeskih tela i znakovi zodijaka.
Jedinstveni prikaz zodijaka
To ni u jednoj pravoslavnoj crkvi nikada i nigde nije zabeleženo, zbog čega su neki ovim zodijačkim predstavama davali mističnu i misterioznu poruku. Sunce je krilati mladić koji jaše dvonogu zver, ispod ispod Sunca su ovan, bik, rak, blizanci, lav, strelac.
Mars, Merkur, Venera i Jupiter prikazani su kao obnažene devojke koje su u nekoj vrsti kapsule koja ukazuje na kretanje. Mesec je prikazan kao velika lopta sa dva dela, u jednom je mlad mesec, u drugom čovek koji čuči.
Astrološki prikazi na fresci u Lesnovu ipak nemaju nikakavu đavolsku misiju, već se radi o zanimanju za astrologiju koja je kao nauka u Vizantiji doživljavala svoju renesansu. Na lesnovskim freskama urađena je predivna personifikacija nebeskih tela jedinstvena u vizantijskoj umetnosti. Umetnička sloboda freskopisaca i samog ktitora despota Jovana Olivera, koji je freske odobrio, svrstale su ovaj manastir na posebno mesto.
Naučni saradnik na Institutu za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu Smiljka Gabelić, autorka monogorafije „ Manastir Lesnovo“ navodi da je za istoričare vizantijskog slikarstva Lesnovo izuzetno privlačna celina koja vrvi od retkih i jedinstvenih ikonografskih ideja i rešenja što manastiru obezbeđuje veoma visoko mesto ne samo među spomenicima Balkana, već i celokupne vizantijske umetnosti.
Tu su poznati portret ktitora, despota Jovana Olivera, i ciklus arhangela, jedinstven u celokupnoj vizantijskoj umetnosti, pa i „konjanički portret“ arhangela Mihaila crvenog lika kao predvodnika anđeoske vojske, i portret cara Dušana natprirodne veličine, oko 3 metra, najveći među očuvanim.
Pustinjak ili vladar
Tamo su naslikane i, inače u vizantijskoj umetnosti veoma retko prikazivane, četiri kompozicije „Naukovanja“ ili „Učiteljstava“ velikih crkvenih otaca. Predstavljene su kroz izvore reka koje metaforično označavaju sadržinu njihovih tekstova. Na kojima se napajaju željni bogoslovskog znanja i mudrosti, među kojima je i lik slikara koji je tu izabrao mesto za sopstveni autoportret. Lesnovo je živopisan 1346/7. godine. Po izdizanju lesnovske igumanije na rang episkopije, novoj crkvi je dozidana kupolna priprata, koja je oslikana 1349.
Manastir Lesnovo podigao je 1341. godine, na mestu starog hrama posvećenog pustinjaku sv. Gavrilu Lesnovskom i arhanđelu Mihailu, kao svoju zadužbinu i grobnicu, srpski despot Jovan Oliver. Komandant Dušanove vojske, zatim sevastokrator i despot, priložio je ovaj manastir Hilandaru.
Jovan Oliver se svrstavao u gospodu srpsku, sa pravom da kuje vlastiti novac ali i da nosi vidljive znake svog dostojanstva. Njegov portret u priprati to pokazuje: odeća je ukrašena krugovima, dvoglavim orlovima, dragim kamenjem, biserima i tkaninama purpurne , crvene i zlatne boje. I njegove žena Ana Mara kraj njega blista u aristokratskom dostojanstvu.
Iznad njih je car Dušan, carica Jelena, mladi sin Uroš čiji je lik nažalost uništen.
Među freskama je i ona koja pokazuje svitak svetog Jovana Zlatoustog na kome je ispisan savet slikarima da „u svom radu podržavaju prirodu, ali da je prilagode idejama mudrosti“. Tu su i ilustracije koje tumače poslednji psalam koji kaže : „Sve što diše neka hvali Gospoda“ a slike anđela, životinja, ptica, ljudi, careva, građana…to prikazuju.
Freska Kolo
U Lesnovu je i veličanstvena freska Kolo, koja je inspirisala glumca Bratislava Grbića ( 1930-2005) da 1973. kroz scensko-muzičko delo prikaže freske srpskih manastira.
– Duboko u meni postojala je nasušna potreba da oživim kulturno blago naših manastira. S ansamblom „Ivo Lola Ribar“ napravio sam identičnu kompoziciju kao što je na fresci Kolo iz manastira Lesnovo i kada sam prelomio svetlo sa freske na folkloriste, ljudi na fresci su „oživeli“. Bilo je čarobno – rekao je autor čije je delo izvedeno 150 puta širom SAD.
Smešten u blizini starog rudarskog naselja Zletovo, na padini ugašenog vulkana – manastir Lesnovo i istoimeno selo slave skoro milenijum postojanja. Ima ga u svim makedonskim turističkim ponudama. U njima naše komšije uvek navode da je Lesnovo najstarije makedonsko selo a da je „manastir sagradio isposnik i pustinjak sv. Gavril Lesnovski“.
Kamo sreće da su isposnici imali mogućnosti da grade onako i onoliko koliko su gradili vladari. Imalo bi mnogo toga da ostane narodu u nasleđe.
izvor Slovo
bašta beograd biljke boje breza bubrezi crkva crna gora cvet dijabetes energija fitoterapeut hrana istorija jetra karcinom knez lazar kopriva kosa koža krv lek lečenje manastir med more nemanjići otrov pluća rak reuma slikar srbija srce travar tvrđava ulje umetnost vino voda voće zdravlje zglobovi čaj želudac
